Mình hiện là giáo viên dạy tiếng Việt song ngữ cho Trường cấp 2 Công lập (Middle school – Public school) ở Mỹ. Chương trình thì mới và duy nhất nên mình có rất ít tài liệu cho các em. Vì dạy môn Văn học nữa nên bên này tin là để học tốt Văn thì các em nên thật sự đọc sách và viết văn nhiều hơn (giống như để học bơi giỏi thì phải thật sự nhảy vô hồ bơi mỗi ngày 2-30 phút, chứ hông phải ngồi tụng hay ghi nhớ các kỹ thuật tay chân thế nào). Nên một khó khăn mình hay gặp phải là cho các em đọc sách gì thì phù hợp với độ tuổi và trình độ tiếng Việt của các em bây giờ? Mình cũng rất thích đọc sách, và đặc biệt đọc truyện dành cho trẻ em, nên đây là danh sách các sách mình thấy phù hợp cho lứa tuổi tween/ teen trong danh sách 2 năm vừa qua mình đọc.

Tuổi 6-10+ (hoặc trình độ bắt đầu biết tiếng Việt)

Trẻ ở độ tuổi này hoặc trình độ đầu tiên có thể bắt đầu đọc câu ngắn, hoặc đoạn văn ngắn + nhiều hình ảnh hỗ trợ. Gia đình có thể cùng đọc với trẻ để trẻ luyện nghe phát âm đúng, và có thể cùng chia sẻ thời gian bên nhau một cách ý nghĩa.

Truyện Tranh manga vui nhộn (tuổi thơ của mình, và các em học sinh cũng rất thích). Một số truyện dành cho lứa tuổi này:
– Doraemon (Mua ở Việt Nam)
– Thanh gươm diệt quỷ (Demon Slayer) (Mua ở Việt Nam)
– Ninja Loạn Thị (Ninja Rantaro) (Mua ở Việt Nam)
– Pukupuku (truyện tranh chó mèo)
– Nhóc Maruko (Mua ở Việt Nam)
– Asari Cô bé tinh nghịch (Mua ở Việt Nam)
– Bảy viên ngọc rồng (Dragonball) (Mua ở Việt Nam)
– Yaiba (Mua ở Việt Nam)
– Cuộc xâm lăng của Bé Mực (Mua ở Việt Nam)
– Có chó có mèo ngày nào cũng vui (Mua ở Việt Nam)
– Sakura thủ lĩnh thẻ bài (Mua ở Việt Nam)
– Nhật ký tung tăng của Chi
– Thần đồng Đất Việt (Mua ở Việt Nam)
– Em bé và tôi
– Shin cậu bé bút chì (thật ra truyện này mình chỉ đánh giá cỡ 3.5 sao thôi, vì có nhiều cảnh Shin khá là vô duyên, chứ không phải con nít ngây thơ)

Trình độ cao hơn chút cho trẻ tập đọc sách không còn hình, những vẫn ngắn và dễ.
– Tuyển tập truyện ngắn hay dành cho thiếu nhi. (Mua ở Việt Nam)
– Truyện cổ tích (Mua ở Việt Nam)
– Chuyện con mèo dạy hải âu bay.
– Chuyện con ốc sên muốn biết tại sao nó chậm chạp.
– Chuyện con chó tên là Trung Thành
– Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó.
– Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ
– Hoàng tử bé (Mua ở Việt Nam)
– Cái Tết của Mèo con
– Long nhong trong hẻm nhỏ (Điểm sách – Review)

Tuổi teens: 11-12+ có thể đọc truyện chữ dài hơn, có nhiều nội dung và chi tiết mô tả hơn, truyện nhiều kỳ

Nguyễn Nhật Ánh là tác giả yêu thích của mình, vì bác có thể viết truyện thiếu nhi theo góc nhìn của một…thiếu nhi, hoặc con vật. Bác còn có thể viết truyện một cách đanh đá cho tuổi teen cấp 3. Bác còn có thể viết những chuyện tình cảm đơn phương, hạnh phúc cho người lớn. Và năm nào bác cũng sáng tác một cuốn mới. Những truyện Nguyễn Nhật Ánh phù hợp với lứa tuổi này:
– Bộ truyện Kính Vạn Hoa (Mua ở Việt Nam)
– Bộ truyện Chuyện Xứ Lang Biang (Mua ở Việt Nam)
– Lá nằm trong lá (Mua ở Việt Nam)
– Bảy bước tới mùa hè (Mua ở Việt Nam)
– Ra bờ suối ngắm hoa kèn hồng (Mua ở Việt Nam)
– Ngồi khóc trên cây (Mua ở Việt Nam)
– Thiên thần nhỏ của tôi (Mua ở Việt Nam)
– Tôi là Bê Tô (Mua ở Việt Nam)
– Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ (Mua ở Việt Nam)
– Con chó nhỏ mang giỏ hoa hồng (Mua ở Việt Nam)
– Chúc một ngày tốt lành (Mua ở Việt Nam)
– Đảo mộng mơ (Mua ở Việt Nam)
– Chú bé rắc rối (Mua ở Việt Nam)
– Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ (Mua ở Việt Nam)
– Làm bạn với bầu trời
– Tiệm sách của nàng: (điểm sách/ review) Câu chuyện về tình đơn phương, cuộc sống của Quyến ở trị trấn Hà Lam.

Truyện tranh (manga) cũng vậy, dù là truyện tranh nhưng có những bộ không phù hợp với lứa tuổi mới chập chững vào đời, có nhiều tò mò, thắc mắc. Vì mình cũng mê truyện tranh từ nhỏ rồi, nên mình cũng giúp các phụ huynh đọc và tuyển ra các bộ Truyện tranh (manga) phù hợp với lứa tuổi này:
– Các bộ truyện tranh ở trên tuổi này đọc vẫn ok nhé, vì giúp các em có thêm nhiều từ vựng mới.
– Chu du ẩm thực tại Dị giới với kĩ năng không tưởng.
– Người bà tài giỏi vùng Saga (Trọn bộ 11 tập – Mua ở Việt Nam)
– 7 mầm sống (7 seeds) (Trọn bộ 16 tập – Mua ở Việt Nam)
– Chín mạng (1 tập)
– Hinata Cô bé mang linh hồn bà lão (Trọn bộ 11 tập – Mua ở Việt Nam)
– Thám tử lừng danh Conan
– Đường dẫn đến khung thành
– Naruto
– Vạn Nhân Ký – Noãn (1 tập): truyện tranh về lịch sử Việt Nam với phong cách vẽ manga, mới xuất bản năm 2023, vị vua nhỏ tuổi với trọng trách nặng nề sống trong thời kỳ Trịnh – Nguyễn phân tranh.
– 199 mấy hồi ấy làm gì (1 tập): kể về tuổi thơ thập niên 8x, 9x. Ba mẹ có thể chia sẻ với con mình về các trò chơi, đồ ăn vặt, câu chuyện trong xóm. Sách tranh rất dễ thương.

Truyện chữ ở phía trên vẫn phù hợp với các em lớn nha, mình thêm vào những bộ dễ thương, dài và dày hơn khi các em đã tự xây dựng được thói quen đọc sách và có sức bền đọc sách (reading stamina) lớn hơn:
– Anne tóc đỏ dưới Chái Nhà Xanh (tập 1) (Mua ở Việt Nam)
– Anne tóc đỏ làng Avonlea (Tập 2) (Mua ở Việt Nam)
– Tottochan bên cửa sổ (Mua ở Việt Nam)
– Momo – Michael Ende
– Nếp gấp thời gian
– Nhà giả kim (Mua ở Việt Nam)
– Dế Mèn phiêu lưu ký (Mua ở Việt Nam)
– Xứ thần tiên và những đứa trẻ được chọn (Mua ở Việt Nam)
– Chú bé mang Pyjama sọc (Mua ở Việt Nam)
– Cây cam ngọt của tôi (Điểm sách – Review) (Mua ở Việt Nam)
– Tiệm sách cơn mưa (truyện nhiều tập, nhưng khác nhau)
– Hachiko chú chó đợi chờ (Mua ở Việt Nam)
– Bách hóa giấc mơ của ngài Dollargut (Mua ở Việt Nam)
– Điều kỳ diệu của tiệm tạp hóa Namiya (Mua ở Việt Nam)
– Mê cung trong thư viện của Ngài Lemoncello
– Lũ trẻ đường tàu
– Xứ sở Miên Man (Điểm sách – Review) (Mua ở Việt Nam)
– Nếu thích thể loại kinh dị thì có thể thử R.L.Stine: Trò chơi trốn tìm, Ai đã nằm trong mộ,… (Mua ở Việt Nam)

Tuổi teen 13-14+ có thể đọc các sách có chủ đề tình yêu, khám phá bản thân (self-help)

Tuổi này chưa lớn hẳn nhưng cũng không còn nhỏ nữa, và các em sẽ muốn tìm kiếm khám phá những vấn đề khác nhau, những vấn đề có thể khó nói với ba mẹ, thầy cô, nên càng phải chú ý về các sách mà các em đọc. Hiện nay có rất nhiều sách về tình yêu nhẹ nhàng, nhưng cũng có những cuốn ngôn tình ẩn chứa các vấn đề (tình dục, tâm lý, thao túng, LGBTQ+ – hay còn gọi là boylove, girl love,…). Hay có những truyện tranh (manga), có những truyện rất sâu sắc, và ở tuổi các em thì vẫn chưa nghiệm ra được. Thật ra các nhà xuất bản cũng đã rất cố gắng đánh dấu độ tuổi phù hợp cho các truyện tranh, nhưng về sách truyện thì hiện vẫn chưa có đánh dấu độ tuổi phù hợp. Sau đây là các truyện mình đã đọc rồi và lựa ra danh sách cho các học sinh lớp 8+ của mình:

Truyện Nguyễn Nhật Ánh:

– Nữ sinh : Các cô gái đanh đá và chàng thầy giáo mới về trường.
– Cô gái đến từ hôm qua (Mua ở Việt Nam): Chuyện tình yêu dễ thương, chàng ăn hiếp nàng lúc còn nhỏ, để khi nàng lớn lên quá xinh đẹp và chàng crush, nhưng cuộc đời nào có dễ dàng…
– Cảm ơn người lớn (Mua ở Việt Nam): Câu chuyện xoay quanh tuổi thơ của tác giả và đám bạn hàng xóm.
– Mùa hè không tên (Mua ở Việt Nam): Chỉ là một mùa hè nhưng với bao nhiêu biến cố xung quanh Khang và các bạn. Về cả nỗi buồn, mất mác, và bao nỗi lo toan của người lớn.

Truyện hư cấu – tiểu thuyết (Fiction – Chapter book):

– Bên kia đường có đứa dở hơi: truyện tình cảm hài, có phim luôn – Flipped
– Ông trăm tuổi trèo qua cửa sổ và đi mất (Mua ở Việt Nam): truyện cuộc sống hài, có lồng vào các vấn đề thời sự thế giới, chính trị một cách hài hước.
– Những ngày thứ ba với thầy Morrie: truyện cuộc sống, các bài học đơn giản từ thầy Morrie trước khi thầy từ giã cõi đời.
– Chuyện ở nông trại: truyện cuộc sống, dùng loài vật thay cho con người, nói về các vấn đề trong xã hội.
– Người truyền ký ức: truyện viễn tưởng tương lai, nơi thiên nhiên chỉ còn qua ký ức.
– Cuộc đời chín ngày: truyện tâm lý nói về trầm cảm, nhân vật chính tự sát và được trao cơ hội sống tiếp cuộc đời trong 9 ngày, và dần thay đổi ý định ban đầu.
– Tiếng gọi tình yêu giữa lòng thế giới: cô bé bị bệnh nặng sẽ mất sớm, cậu bé yêu cô và muốn giúp cô trốn viện để nhìn thế giới.
– Chó hoang Dingo và câu chuyện mối tình đầu: Tanhia – cô bé 15 tuổi, và những rung động của cô dành cho Colia – người con nuôi của bố và mẹ kế cô. Cái chuyện tình yêu nhưng đỏng đảnh thấy ghét…
– Bộ Anne tóc đỏ tiếp theo (6 cuốn còn lại, kể về Anne đã lớn, đi học đại học, đi làm giáo viên, làm vợ, làm mẹ, và các câu chuyện về con của Anne): Anne tóc đỏ ở đảo hoàng tử Edward (link mua), Anne tóc đỏ dưới Mái Nhà Bạch Dương (link mua), Anne tóc đỏ và Ngôi Nhà Mơ Ước (link mua), Anne tóc đỏ dưới Mái Nhà Bên Ánh Lửa (link mua), Thung Lũng Cầu Vồng (link mua), Rilla dưới Mái Nhà Bên Ánh Lửa (link mua). (Bộ 8 tập – Mua ở Việt Nam)
– Kẻ trộm sách: rất dày (571 trang), kể về cuộc đời cô bé Liesel ở nước Đức thời kỳ Đức quốc xã. Cuốn sách được viết dưới góc nhìn của Thần Chết, khi hắn đến để đem những người thân của con bé đi.
– Tuổi thơ dữ dội: (Điểm sách – Review) (Mua ở Việt Nam) Chuyện về cuộc sống và cuộc đời các chiến binh thiếu nhi (Vệ quốc quân) từ 8-13 tuổi đã chiến đấu ở Huế ngay thời kỳ đầu kháng chiến chống Pháp.
– Sưởi ấm mặt trời (Điểm sách – Review) (Mua ở Việt Nam) – Phần 2 của Cây cam ngọt của tôi.

– Tuổi thơ dữ dội: (Điểm sách – Review) Chuyện về cuộc sống và cuộc đời các chiến binh thiếu nhi (Vệ quốc quân) từ 8-13 tuổi đã chiến đấu ở Huế ngay thời kỳ đầu kháng chiến chống Pháp.

Sách phi hư cấu (Nonfiction):

– Xách ba lô lên và đi – Châu Á là nhà, đừng khóc – Huyền Chip (Mua ở Việt Nam): các câu chuyện trải nghiệm du lịch đầu tiên tại Châu Á của Huyền Chip.
– Xách ba lô lên và đi – Đừng chết ở Châu Phi – Huyền Chip (Mua ở Việt Nam): câu chuyện trải nghiệm du lịch tự túc của Huyền Chip ở khắp lục địa Châu Phi.
– Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu – Rosie Nguyễn (Mua ở Việt Nam): các bài học, hướng dẫn con đường “trải nghiệm tuổi trẻ” để sống hết mình, trọn vẹn.
– Mẹ, thơm một cái – Cửu Bả Đao: cuốn tự truyện đồng hành cùng mẹ của nhà văn Cửu Bả Đao – Kha Cảnh Đằng. Mẹ bị ung thư máu một cách bất ngờ và tất cả mọi người phải vừa chăm sóc mẹ vừa tập quen với cuộc sống không có bàn tay mẹ chăm lo.
– Giải mã siêu trí nhớ: Học cách bộ não ghi nhớ như thế nào, và các bài luyện tập khiến mình sở hữu trí nhớ siêu phàm. Không phải siêu năng lực tự dưng có, mà là kết quả của sự luyện tập, ai cũng có thể làm.
– Tuổi trẻ không hối tiếc – Huyền Chip (Mua ở Việt Nam): Hành trình trở thành người lớn với 4 chương: Nói về cuộc sống, Học, Làm, Cháy.
– Marion Mãi mãi tuổi 13: Câu chuyện Marion bị bạo lực mạng + điện thoại (cyber bully) và dùng cách tệ nhất để đối phó – kết thúc cuộc đời. Mẹ của Marion cảm thấy bất lực và tìm hiểu lý do, giúp cho các bạn nhỏ khác có cách làm khác hơn Marion, và giúp ba mẹ có thể hiểu được và nhận biết dấu hiệu trước khi quá muộn.

Tuổi teen 15-17+ có thể đọc các sách có chủ đề rộng hơn về cuộc sống, tình yêu, thế giới

Nếu các em ở tuổi này và đã rèn được sức bền đọc sách (đọc mỗi ngày, đọc 20-30 phút/ ngày), và có lượng từ vựng cao, khả năng đọc hiểu cao về nhiều chủ đề khác nhau. Các em có thể đọc các sách dài hơn, khó hơn, và có thể thử bất cứ loại sách nào mà em thấy hợp. Tuy nhiên, trên thị trường cũng có những loại sách 18+ hoặc 21+ có lồng vào các chủ đề cấm kị, hay nhạy cảm, phụ huynh cũng nên để ý xem trên bìa sau sách có để độ tuổi hay không. Mình đọc khá nhiều truyện và đa dạng thể loại và sau đây là các tựa mà mình đã đọc và thấy phù hợp với lứa tuổi teen (tìm hiểu vừa đủ, không “mô tả” quá nhiều). Còn nếu hơn nữa thì mình sẽ cho qua mục Tiểu thuyết cho người lớn :)).

Truyện tranh – Manga

– Dòng sông huyền bí (Trọn bộ 33 tập – Mua ở Việt Nam – khá mắc) :Nữ chính Yuuri bị pháp sư bắt về xuyên không đến vương quốc Hittite. Cô được Tam hoàng tử Kail cứu và giúp cô trở về Nhật Bản. Lúc đầu thì nữ chính khá là rối (annoy), nhưng về sau thì bản thân cô trở thành nữ thần chiến tranh Ishtar và luôn giúp đỡ người dân.
– Miền đất hứa (20 tập và có Phim) (Trọn bộ – Mua ở Việt Nam): Câu chuyện về các đứa trẻ mồ côi cố gắng chạy thoát khỏi trang trại (trại trẻ mồ côi) để sống sót khỏi bị bán cho lũ quỷ ăn thịt người. Các em có trí thông minh đỉnh cao, coi cuốn hơn cả Conan, và dần tìm hiểu về sự thực thế giới mà các em đang sống.
– Công tử nghèo (20 tập – Mua ở Việt Nam): Yamada Taro học sinh siêu giỏi, thể thao hạng nhất, luôn luôn vui vẻ và giúp đỡ mọi người, siêu đẹp trai, chỉ có một khuyết điểm duy nhất là… gia đình rất nghèo. Cậu phải đi làm thêm nhiều chỗ, tiết kiệm từng đồng xu để lo cho mẹ và 6 đứa em. Tuy nhiên, không ai tin là cậu nghèo, cứ nghĩ cậu là công tử nhà giàu mà lại rất thân thiện thôi. Đọc rất nhẹ nhàng, tập nào cũng hài, mà cũng rất thực tế.
– Lớp học rùng rợn (20 tập): Bộ truyện sử dụng nhiều câu chuyện về ma, quỷ, truyền thuyết đô thị, hay ngay cả những đố kị thường ngày, hay mong muốn gì đó và các vật dụng huyền bí, lời đồn. Bối cảnh thường là trường học, gia đình và đôi khi là mùa hè và các chuyến dã ngoại. Đâu đâu cũng đầy những bài học về ma quỷ và giúp con người sợ hãi để sống tốt hơn.
– Dược sư tự sự (Phần 1: 11 tập, vẫn đang ra): Miêu Miêu – là một nô tì làm việc trong hậu cung thời phong kiến, với xuất xứ là giúp việc trong khu phố hoa, làm dược sư với bố nuôi của mình. Cô dùng tài năng dùng thuốc + độc + trí tò mò giải đố để tìm hiểu các bí mật nơi hậu cung, giải đáp các vụ án bí ẩn xung quanh Nhâm Thị, Hoàng đế, Tiên đế,…
– Nước xuôi biển lớn (3 tập – Mua ở Việt Nam): Bộ manga ngắn có cốt truyện kỳ lạ và rối ren. Naotatsu, học sinh lớp 10 đến ở nhờ nhà cậu ruột để tiện việc học. Chị gái xa lạ Sasaki, nhân viên công sở 26 tuổi đến đón cậu, dù biết cậu là con trai của người đàn ông ngoại tình với mẹ cô và dắt bà ta bỏ trốn đi. Nhưng ba của Naotatsu quay về, còn mẹ của Sasaki thì không. Câu chuyện dần trở nên rắc rối khi Naotatsu biết sự thật nhưng cũng lỡ…yêu chị mất rồi.
– Chúng Ta Đã Không Chết Khi Còn Trẻ (1 tập): Câu chuyện xoay quanh 3 cô cậu bé 17 tuổi. Vương Tử Khiêm – hot boy lớp, nụ cười lúc nào cũng thường trực trên môi, được mọi người yêu mến. Lộ Thư Phàm – ít nói, lầm lì, là một chú sói cô độc trong lớp, bí ẩn và khó tiếp cận. Lưu Tâm Đồng: là thành viên trong một nhóm nữ sinh, nhưng cô bé luôn vô hình giữa đám bạn. Khi “sống tiếp” và “chết đi” đều khiến ta đau đớn tới nhường ấy, bạn sẽ lựa chọn đáp án nào?

Truyện hư cấu – tiểu thuyết

– Thư viện nửa đêm: (Điểm sách – Review) (Mua ở Việt Nam) kể về Nora Seed, về trầm cảm, và không còn ai hay điều gì níu kéo cô với cuộc sống, cô đã quyết định tự tử. Và tại giây phút cuối cùng đó, cô lạc vào một thư viện lúc nửa đêm kỳ lạ. Các cuốn sách là về cuộc đời cô, nơi mà mỗi lựa chọn của cô đều tiếp diễn. Nếu cô muốn tiếp tục một “cuộc đời” để sửa chữa các nỗi ân hận của cô thì cô sẽ tiếp tục sống với cuộc đời của “cuốn sách” đó, không thì quay lại thư viện để trải nghiệm các “cuộc sống” khác của cô.
– Shipper lục giới: Phiến Tử là một tiểu tiên nữ Shipper của Lục Giới, sống ở Cửu Trùng Thiên. Cô có khả năng vượt qua tất cả mọi kết giới để giao hàng. Các tiểu tiên nữ đều có tâm hồn lương thiện và không có nhiều tài phép bảo vệ mình. Cô giao hàng cho Đại Ma Vương rồi gặp nhiều tình huống trớ trêu, sau này Đại Ma Vương bị cô thu phục và luôn bảo vệ cô. Nói chung là ngôn tình, ngọt, sủng, có bí ẩn và trinh thám.
– Nhân sinh kép – Đức Anh: truyện giả tưởng về thế giới có cộng đồng người có hai thân xác, dùng chung một linh hồn, tác giả Việt. Nhân sinh kép có thể lựa chọn cuộc sống nào mình muốn và có thể để thân xác kia sống theo bản năng, lâu lâu đi thăm. Kiên và Vũ là nhân sinh kép như thế. Kiên thông minh, có điều kiện sống tốt hơn. Vũ sinh ra trước trong một gia đình ở nông thôn phức tạp. Một ngày nọ, Vũ bị sát hại một cách đáng ngờ. Kiên điều tra thì mới nhận ra cậu đã biết quá ít về Vũ. Truyện trinh thám rất hay nha.
– Kẻ canh gác bầu trời – Những chân trời đã mất – Ng. Uyên: truyện phiêu lưu, giả tưởng với tác giả Việt nhưng bối cảnh sáng tạo. Những vụ mất tích bí ẩn, những cuộc đời cuốn xoáy vào nhau, những sứ mệnh to lớn hơn chính bản thân mình.

Truyện phi hư cấu (Nonfiction)

– Những điều bé nhỏ xinh đẹp – Cheryl Strayed (Tiny beautiful things) – Mua ở Việt Nam: Một tác phẩm văn học lấy cảm hứng từ những lá thư, những nỗi lòng cần được giải bày, an ủi. Cách mà Cheryl Strayed (hay Sugar) trả lời cũng xoa dịu đi nỗi đau, củng cố thêm niềm tin, giúp nhìn câu trả lời theo một góc nhìn khác, đôi khi là chia sẻ nỗi đau của chính Sugar. Để rồi câu chuyện mở ra: được sống, tiếp tục sống, theo đuổi cuộc đời bản thân mong muốn, không phải cuộc đời bị trói buộc, là những điều đẹp đẽ nhỏ nhoi, cũng như đáng được sống.
– Cho và Nhận – Adam Grant (Give & Take) – Mua ở Việt Nam: Adam đã làm một nghiên cứu khổng lồ về “Tại sao giúp đỡ người khác sẽ giúp cho thành công của chúng ta.” Ông ấy đánh giá qua 3 phong cách sống trong công sở: Người Cho (Givers) là những người luôn giúp đỡ người khác mà không mong đợi được hồi đáp, Người Nhận (Takers) là người luôn muốn lấy càng nhiều càng tốt lợi ích từ người khác mà không bao giờ biết cho đi. Người Trao Đổi (Matchers) là người có cho có nhận, cho đi và kỳ vọng sẽ nhận lại từ người được cho. Người Cho luôn nằm ở bậc cuối (thảm chùi chân) hoặc nằm ở bậc cao nhất (top successful ladder). Adam đã tìm hiểu và cho câu trả lời giúp các Người Cho sẽ không bị lợi dụng đến mức kiệt quệ.